Başkent Washington ittifakın Rusya işgali altındaki Ukrayna konusunda daha aktif bir rol üstlenmeye hazırlandığı sırada NATO Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’ne evsahipliği yapıyor. Zirvede akıllar bir yandan da NATO konusunda farklı görüşlere sahip olan Demokrat Joe Biden ve Cumhuriyetçi rakibi Donald Trump’ın yarıştığı ABD başkanlık seçimleri ve olası sonuçlarında.

Rusya’nın iki yılı aşkın süredir devam eden Ukrayna işgalinden sonra İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya katılmasının ardından NATO’nun 75. yılını kutladığı zirveye evsahipliği yapan Başkan Biden, hararetli seçim tartışmasının gölgesinde bu kapsamdaki icraatlarını öne çıkarıyor.

Pazartesi günü MSNBC’ye konuşan Biden, “Müttefiklerimiz ABD’nin liderlik göstermesini bekliyor. Bunu sizce kim yapabilir? NATO’yu genişlettim ve güçlendirdim. Çin ve Rusya ile baş etmek amacıyla ülkelerden oluşan koalisyona sahip olduğumuz bir konumda olmamızı sağladım” dedi.

Biden ve Trump NATO konusunda farklı görüşlere sahip

Demokrat Biden otokrasilerden kaynaklanabilecek tehditlere karşı uluslararası ittifakların güçlendirilmesini dış politikasının ana unsurlarından biri olarak görürken, Cumhuriyetçi rakibi Trump “Önce Amerika” sloganıyla NATO ülkelerini savunmaya ayrılan bütçe bakımından ABD’nin sırtında bir yük olarak niteliyor.

Rusya işgali altındaki Ukrayna’ya sağlanan yardımı da sorgulayan Trump yeniden başkan olarak göreve gelmesi halinde ittifakta Gayrisafi Yurtiçi Hasıla’nın (GSYH) yüzde 2’sini savunma bütçesine ayırma hedefini tutturamayan üyeleri saldırıya uğramaları durumunda savunamayacağı imasında bulunmuştu.

Başkan Biden’ın NATO’nun güçlendirilmesindeki rolünün altını çizen Beyaz Saray Ulusal Güvenlik İletişim Danışmanı John Kirby Pazartesi günü düzenlenen basın toplantısında, “Bu tesadüf değil, sergilenen liderliğin bir sonucu” dedi.

Hafta başında Cumhuriyetçi Parti’nin dış politika vizyonuna ilişkin bir düşünce kuruluşunda konuşan Temsilciler Meclisi’nin Cumhuriyetçi Başkanı Mike Johnson, “Cumhuriyetçiler elbette NATO’nun sağladığı barış ve refahı kutluyor ve gereksiz savaşları engellerken ortaklarımızın yanında durmaya devam edeceğiz” ifadelerini kullandı.

“Dört yıl öncesine kıyasla karşısında daha farklı bir NATO var”

Eski Başkan Donald Trump’ın Beyaz Saray’a dönme ihtimalinden endişeli olan Avrupalı liderler, Joe Biden’ın Trump karşısındaki canlı yayın performansının ardından başlayan tartışmanın gölgesinde Washington’da.

NATO’nun 75. yılını kutladığı bu zirve, Rusya’nın Ukrayna savaşında sahada ilerleme sağlamış olması ve Avrupa’da NATO’ya soğuk bakan aşırı sağın güç kazanmasının gözlemlendiği bir döneme rastlıyor.

VOA Türkçe’ye konuşan ABD Savunma Bakanlığı’nın NATO ve Avrupa politikasından sorumlu eski bakan yardımcısı Jim Townsend, “Seçime daha birkaç ay var ve eminim önümüzdeki dönemde pek çok sürpriz olacaktır. Trump’ın yeniden seçilip seçilmeyeceğini göreceğiz. Dört yıl öncesine kıyasla karşısında daha farklı bir NATO var. Savaşta olan savunma kabiliyetini iyileştiren bir NATO. İttifak genelinde savunma bütçelerine para Trump değil Putin sebebiyle akıyor. Trump’ın NATO konusundaki görüşünün değişip değişmediğini ve Putin’le ilişkisinin nasıl olacağını göreceğiz” sözleriyle değerlendirdi.

Washington'daki düşünce kuruluşu Atlantik Konseyi'nden kıdemli uzman Ian Brzezinski, Biden'ın, NATO Zirvesi’ni, tartışma programındaki performansının ardından bıraktığı izlenimi tersine çevirmek için kullanması gerektiği görüşünde.

Amerikan haber ajansı AP’ye konuşan Brzesinski, "Bu Biden için enerji ve coşkuyla liderlik etmesi, yönetimin ve bu vesileyle Kongre'nin de ittifaka karşı bağlılığının altını çizmesi ve NATO'yu bu kadar başarılı kılan kararlılığı masaya getirdiğini vurgulaması için büyük bir fırsat" diyor.

Eski Başkan Trump döneminin eski ulusal güvenlik danışmanlarından olan John Bolton Cumhuriyetçi eski başkanın yeniden göreve gelmesi halinde ABD’yi NATO’dan çıkarmaya çalışacağını iddia etmişti.

ABD Kongresi’nin geçen yıl kabul ettiği yasa tasarısı bunu zorlaştırıyor ancak başkan NATO’nun bazı ya da tüm misyonlarında işbirliği yapmayı sonlandırma seçeneğine de sahip. Trump’ın seçim kampanyasındansa NATO konusunda bir açıklama gelmedi.

Ukrayna’ya “üyelik köprüsü”

NATO Zirvesi’nde Ukrayna’ya NATO üyelik davetinin yapılması beklenmese de Amerikalı ve Avrupalı yetkililerin tabiriyle üyeliğe giden “köprünün” açılması planlanıyor.

Bu kapsamda Ukrayna’ya güvenlik yardımının ve Ukraynalı birliklere sağlanacak eğitimin NATO bünyesinde koordine edilmesi öngörülüyor.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’ün açıklamasına göre Almanya’da oluşturulması planlanan yeni komutanlığın bu görevde rol alması bekleniyor.

“Amaç Ukrayna’ya desteği kurumsallaştırmak”

Ukrayna’ya ilave yardımın ABD Kongresi’nde bir süre önce yaklaşık altı ay boyunca tıkanması sebebiyle müttefikler Kiev’e yeterli silah ve mühimmat yardımı gönderememişti.

Uzmanlara göre NATO Zirvesi kapsamında atılacak bu adımlarla Avrupa ve müttefikler Ukrayna’ya verilecek desteği NATO kapsamında “kurumsallaştırmayı” amaçlıyor.

Fransa Haziran ayında Ukraynalı askerlere Ukrayna toprakları içinde eğitim verilmesi için uzman göndermeye hazırlandığını belirtmişti.

NATO’nun daha önce Irak ve Afganistan’da yerel birliklere askeri eğitim verilmesine yönelik benzer bir adım attığını hatırlatan Jim Townsend’a göre, NATO Ukrayna askerlerinin eğitimine destek vermek istese de bunun Ukrayna topraklarında olmayacağı; ancak Ukrayna’daki durumun NATO’nun daha aktif bir rol üstlenmesini gerektirecek bir noktaya geldiğini gördüğü kanısında.

Ukrayna’nın NATO’ya üye olması için tüm ittifak üyelerinin onayı gerekiyor; ancak bazı üyeler böyle bir adımın NATO ve Rusya’yı doğrudan karşı karşıya getirme riski olduğu görüşünde.

Ukrayna’da Rusya’nın kazanmasının sonuçları ne olur?

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg NATO Zirvesi öncesinde Washington’da biraraya geldiği gazetecilere yaptığı açıklamada Ukrayna savaşını sona erdirmenin en hızlı yolunun savaşı kaybetmek olduğunu ancak bunun barış değil işgal getireceğini söylemişti.

Peki Ukrayna savaşını Rusya’nın kazanması halinde bunun kısa ya da uzun vadeli sonuçları ne olabilir?

Washington’daki düşünce kuruluşu Center for a New American Security Transatlantik Güvenlik Programı uzmanı Townsend, “İster kısa ister uzun vadede Rusya’nın Ukrayna’da istediğini elde etmesi müttefikleri en çok endişelendiren şey. Çünkü Ukrayna’da çatışma bittiğinde Rus zaferi olursa buradaki kaygı bunun Putin’in son zaferi olmayacağı ve başka hedeflere doğru harekete geçeceği” diyor.

AP’nin haberinden bir bölüm kullanılmıştır