Yeni yasayla tutukluluk sürelerinde düzenleme yapılıyor. 15 yıllı dolduran avukatlara yeşil pasaport alma hakkı tanıyan yasa, hukuk mezunlarına yeni bir sınav getiriyor. Yeni yasayla ifadeler yazılı olarak gönderilebilecek, yargılama duruşmasız yapılacak

Kamuoyunda ‘Yargı reform paketi’ diye bilinen ve uzun süredir tartışılan Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapan Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı. 

15 yılını dolduran avukatlara yeşil pasaport

Kanuna göre, baroya kayıtlı ve en az 15 yıl kıdemi bulunan avukatlar yeşil pasaport alabilecek.  Yeşil pasaport için, Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan dolayı soruşturma veya kovuşturma bulunmaması şartı aranacak. Kanun hükmünde kararnamelerle pasaportları iptal edilenler ise, haklarındaki idari veya adil işlemler lehine sonuçlanmışsa pasaportlarını geri alabilecek.

İki yeni sınav geldi

Hakim adaylığı sınavına girmek, avukatlık ve noterlik yapmak isteyen hukuk fakültesi mezunlarını yeni bir sınav bekliyor. Hukuk mezunları Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı'nda başarılı olmaları durumunda mesleğe adım atabilecek.  

Hukuk derslerine programlarında yeterince yer veren siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat ve maliye alanlarında 4 yıllık bir fakülteden mezun olanlar ise İdari Yargı Ön Sınavı'na girebilecek. İdari yargı hakim adaylığına hukuk fakültesi mezunu olmayanlar arasından atananların sayısı, her dönemde atanacak toplam aday sayısının yüzde 20'sini geçemeyecek.

Kanunla, Mülakat Kurulu’nun üye sayısı da 5'ten 7'ye çıkarılacak,

Uyuşmazlıklar 3 ayda giderilecek

Yargı paketi, idare mahkemelerinin kararları arasındaki uyuşmazlıkların çözümü için de süre sınırlaması getiriyor. Uyuşmazlığın giderilmesine ilişkin gerekçeli istemler, konuya göre Danıştay İdari veya Vergi Dava Daireleri kurullarınca 3 ay içinde karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin nitelikte olacak. 

Şimdiye kadar hukuk yargılamasında kullanılan Ses ve Görüntü Bilişim Sistemi (SEGBİS) artık idari yargıda da kullanılabilecek.

Eleştiri suç olmaktan çıkıyor

Terörle Mücadele Kanunu'na yapılan eklemeyle, haber verme sınırlarını aşmayan veya eleştiri amacıyla yapılan düşünce açıklamaları suç oluşturmayacak.

Kanunla, internette erişimin engellenmesi kararları, sadece ihlalin gerçekleştiği içeriğe uygulanacak.

Para cezasına 3 taksit

Kanuna göre, uzlaşma kapsamındaki suçlar hariç, yalnız adli para cezasını gerektiren veya kanun maddesinde öngörülen hapis cezasının üst sınırı 6 ayı aşmayan suçlarda, ön ödeme miktarı birer ay ara ile üç eşit taksitle ödenebilecek. Taksitler zamanında ödenmezse soruşturmaya devam edilecek.

En uzun tutukluluk 1 yıl 6 ay

Kanun tutukluluk sürelerini de yeniden düzenliyor. Buna göre, soruşturma evresinde tutukluluk süresi, ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen suçlarda 6 ayı, ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçlarda ise 1 yılı geçemeyecek. Tutukluluk, devlet güvenliğine, anayasal düzene, milli savunmaya karşı işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar ve toplu işlenen suçlarda ise en çok 1 yıl 6 ay olacak, gerekçesi gösterilerek 6 ay daha uzatılabilecek. Tutukluluk süreleri 15 yaşını doldurmamış çocuklarda yarı, 15-18 yaş arasındaki çocuklarda ise dörtte üç oranında uygulanacak.

Savcı dava açılmasını 5 yıl erteleyebilecek

Üst sınırı 3 yılı geçmeyen suçlarda cumhuriyet savcısı, yeterli şüphenin olsa bile kamu davasının açılmasını 5 yıl erteleyebilecek. Suçtan zarar gören veya şüpheli, bu karara itiraz edebilecek.

Bu madde hükümleri suç işlemek için örgüt kurmak, yönetmek veya örgüte üye olmak suçları ile örgüt faaliyetleri çerçevesinde işlenen suçlar, kamu görevlisi tarafından görevi sebebiyle veya kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen suçlar ile asker kişiler tarafından işlenen askeri suçlar, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar hakkında uygulanmayacak.

Çocukların ifadeleri özel merkezlerde alınacak

Cumhuriyet savcısı veya hakimin, ifadesinin özel ortamda alınmasına karar verdiği ya da şüpheli veya sanıkla yüz yüze gelmesinde sakınca bulunduğunu değerlendirdiği çocuk veya mağdurların ifadeleri özel ortamda uzmanlar aracılığıyla alınacak.

Cinsel istismar mağduru olan çocuklar ise özel merkezlerde cumhuriyet savcısının nezaretinde uzmanlar aracılığıyla ifade verecek.  Mağdur çocuğun beyan ve görüntüleri kayda alınacak. Mağdurun rızasıyla alınacak görüntüler, dava dosyasında saklanacak, kimseye verilmeyecek, gizliliği için gerekli önlemler alınacak. Taraflara beyan ve görüntü kayıtlarının yazılı tutanağa dönüştürülen hali verilecek. Görüntüler sadece soruşturma ve kovuşturma makamlarının gözetiminde gizliliği korunmak suretiyle izletilebilecek.

Cinsel saldırı ve cinsel istismar suçu mağdurlarının ifade ve beyanlarının hukuka aykırı olarak başkalarına verilmesi, yayılması, başkalarınca ele geçirilmesi cezayı bir kat artırılacak

Kanun adliyelere iki yeni yargılama usülü daha getiriyor. Bunlardan ilki seri muhakeme usulü. Soruşturma evresi sonunda kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği takdirde seri muhakeme usulü uygulanacak. Bazı suçlarda kullanılacak bu usül için cumhuriyet savcısı veya kolluk görevlileri, şüpheliyi, konu hakkında bilgilendirecek. Şüphelinin kabul etmesi durumunda seri muhakeme usülü uygulanacak.

Cumhuriyet savcısı, suçun kanuni tanımında öngörülen cezanın alt ve üst sınırı arasında tespit edeceği temel cezadan yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirleyecek.

Sonuç olarak belirlenen hapis cezası, cumhuriyet savcısı tarafından koşulları bulunması halinde Türk Ceza Kanunu'na göre seçenek yaptırımlara çevrilebilecek veya ertelenebilecek. Mazeretsiz olarak mahkemeye gelmeyen şüpheli, bu usulden vazgeçmiş sayılacak.

Duruşmasız yargılama yapılacak

Kanunla, yargı sistemine dahil edilmesi öngörülen ikinci düzenleme ise "basit yargılama usulü" olacak.

Asliye ceza mahkemesi, adli para cezası ya da üst sınırı 2 hapis cezasını suçlarda basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verilebilecek. Bu durumda sanık, mağdur ve şikayetçi beyan ve savunmalarını 15 gün içinde yazılı olarak mahkemeye bildirecek. Mahkeme duruşma yapmadan karar verebilecek. Mahkumiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza dörtte bir oranında indirilecek.

Seri muhakeme ve basit yargılama usulleri, 1 Ocak 2020'den itibaren uygulanacak. 

Uzlaştırma kapsamı genişletiliyor

Kanun adliyelerin iş yükünü azaltan uzlaştırma usülünün de kapsamını genişletiyor. İş ve çalışma hürriyetinin ihlali, güveni kötüye kullanma, suç eşyasının satın alınması suçları da uzlaştırma kapsamına alınıyor.

Yeni yasayla, bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin, duruşma açmaksızın esastan ret kararı verebileceği kararların kapsamını genişliyor, bozma yetkilerine yenileri ekleniyor.

İstinaf aşamasında uygulanması kabul edilen istisnai hükümlerin kapsamı da artıyor. Tarafların mahkemeye gelmemesi durumunda dava yokluklarında bitirilebilecek. Sanık hakkında verilecek ceza, ilk derece mahkemesinin verdiği cezadan daha ağır ise her durumda sanığın dinlenmesi gerekecek.

Temyize de düzenleme geliyor

Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin temyiz edilebilecek kararlarının kapsamını da genişleten kanuna göre, hakaret, halk arasında korku ve panik yaratmak amacıyla tehdit, suç işlemeye tahrik, suçu ve suçluyu övme, halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama, kanunlara uymamaya tahrik, cumhurbaşkanına hakaret, devletin egemenlik alametlerini, Türk milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ni, kurum ve organlarını aşağılama, silahlı örgüt, halkı askerlikten soğutma suçları nedeniyle verilen bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları temyiz edilebilecek.

Ayrıca, Terörle Mücadele Kanunu'nun, terör örgütlerinin; cebir, şiddet veya tehdit içeren yöntemlerini meşru gösteren, öven, bu yöntemlere başvurmayı teşvik eden bildiri veya açıklamalarını basmak, yayınlamak suçları, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'na aykırı toplantı veya gösteri yürüyüşleri düzenlemek, yönetmek ve katılmak suçları, kanuna aykırı propaganda vasıtaları ve suç işlemeye teşvik ile direnme suçları nedeniyle de verilen bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararları da temyiz edilebilecek. 

Kesinleşmiş kararları da etkileyecek

Hüküm, kanunun yayımlandığı tarihten itibaren 15 gün içinde talep etmek koşuluyla aynı suçlarla ilgili olarak bölge adliye mahkemelerince verilmiş kesin nitelikteki kararlar hakkında da uygulanacak. Cezası infaz edilmekte olan hükümlülerin, tutukluluğunun devam edip etmeyeceği, hükmü veren ilk derece mahkemesince değerlendirilecek.

Düzenlemeyle yapılan değişiklikler, kanunun yayımlandığı tarihten önce itiraz yoluna başvurulup reddedilmiş olan itirazlar hakkında uygulanamayacak.

Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunu'nda yapılan değişiklikle infazın ertelenmesine ilişkin nedenler arasına yeni bir neden ekleniyor. Kararın sanık lehine bozulması halinde, istinafa başvurmayan sanıklara da uygulanma imkanı varsa, bu sanıkların da istinaf isteminde bulunmuşçasına karardan yararlanması durumunda hükmü veren ilk derece mahkemesinden infazın ertelenmesine veya durdurulmasına ilişkin karar verilmesi istenebilecek.

Çocuk Koruma Kanunu'nda yapılan değişiklikle, kamu davasının açılmasının ertelenmesine ilişkin hapis cezalarının üst sınırı 15 yaşını doldurmamış çocuklar bakımından 5 yıl olarak uygulanacak.

Independent Türkçe