İstanbul’da beklenen deprem için en büyük tehlikelerden biri de ‘durdurulan metro projeleri’. Maden Mühendisleri Odası yetkilileri, açılan tünellerin yüzeydeki statik dengeyi bozduğu uyarısında bulunuyor.

Son yıllarda İstanbul için yapılması planlanan en büyük projelerin başında ‘metro' geliyordu. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkan Adayı Binali Yıldırım’ın 31 Mart 2019 Yerel Seçimleri öncesi açıkladığı vaatlere göre, metro inşaatlarının toplam uzunluğu 285 kilometreyi bulacak, 100 yıl önce metro yapmaya başlayan ve bugün 402 kilometre hattı bulunan Londra ile aradaki fark kapatılacaktı. Ancak öyle olmadı.

İhaleler 2016 ve 2017 arasında ardı ardına açıldı. Ancak 2018’in hemen başında, inşaatına başlanan 6 metro hattının yapımına ara verildi. Önce bu aranın kısa olacağı düşünülüyordu. Aradan 1,5 yıl geçmesine, İBB başkanlığının AKP'den CHP'ye geçmesine rağmen metro inşaatlarının yapımı devam etmedi.

Maden Mühendisleri Odası'nın (MMO) konuyla ilgili ilk açıklaması, projeler durdurulduktan hemen sonra, 5 Ocak 2108'de geldi. Açıklamada metro inşaatları nedeniyle açılan tünellere dikkat çekildi. Bu açıklamanın ardından yaklaşık 11 ay sonra, yapımı süren Bostancı’daki bir metro inşaatında göçük meydana geldi ve iki kişi hayatını kaybetti.

Tüneller doğanın dengesini bozuyor

24 ve 26 Eylül tarihlerinde meydana gelen deprem nedeniyle Maden Mühendisleri Odası, İstanbul’u bekleyen bu tehlike konusunda bir kez daha uyardı. Yarım kalan tüneller için bir an önce harekete geçilmesini istedi.

DW Türkçe’ye konuşan, Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Mesut Erkan, yeraltında açılan boşlukların tahkim ederek sürdürülmesi gerektiğinin kaçınılmaz bilimsel bir gerçek olduğunu belirtiyor: "Açılan boşluklar doğanın dengesini bozmak anlamına geliyor. Doğa kendisini tekrar eski haline getirmek üzere yanal, düşey yükleri birlikte getirir. Açılan boşluklar yeryüzündeki yapının statik dengesini bozacağından ve bu yapılar açılan boşluklara kapatmak üzere bir yük uygulayacağından, bu da teknik anlamda göçüklere sebep olacaktır.”

Normal koşullarda buranın güçlendirerek işin kesintisiz bir şekilde tamamlanması gerektiğinin altını çizen Erkan, “Yarım yapılmış, tam güçlendirilmemiş yeraltındaki boşluğu olduğu şekilde bırakırsanız, burası sürekli bir deformasyona maruz kalacak hareketler içerisinde olacaktır” diyor. Erkan, İstanbul’da yaşanan depremi anlatarak, zamanında buna dikkat çektiklerini, depremin bu konu üzerinde acilen durulması gerektiğini de hatırlattığını söylüyor.

"Keşke haksız çıksaydık”

Yeraltındaki boşluklarla ilgili sorunların olabileceğini söylediklerini kaydeden Erkan, tam bu sırada da Eylül sonundaki depremlerle yeryüzündeki yapıların bozulmaya yönelik hareketlerinin riski daha da artırdığını aktarıyor. Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı, 2 Kasım 2018’de Bostancı’da meydana gelen metro inşaatındaki göçüğü hatırlatarak şöyle devam ediyor: “Bostancı’daki metro kazası, bu bahsettiğimiz durdurulan projelerin dışında çalışan bir projeydi. Ancak orada da benzer bir sebep var. Doğa kendini kapatmak üzere, o dengeyi sağlamak üzere hareket etmeye çalışıyor. Oradaki sebepleri biz şu an için bilemeyiz. Herhangi bir proje hatası mı, uygulama hatası mı? Bir şey gözden kaçtı ki bu kaza meydana geldi. Bir de yüzeye çok yakın açılan bir tünel var orada. Yaşanmış olması bu konuda söylediklerimizi doğrular nitelikte oldu. Keşke haksız çıksaydık. Bu gerçek ortadayken gereken önemi vermemiz gerekiyor.”     

Erkan, bir an önce çalışmaların kaldığı yerden devam etmesi, mümkünse projelerin tamamlanması, eğer projelerin mutlaka durması gerekiyorsa da güçlendirilerek gelecek bu tür olumsuzlukların önüne geçilmesi gerektiği konusunda çözüm önerilerini sıralıyor.

Projelerin neden durduğuna ilişkin resmi bir açıklama yapılmadı. Ancak Erkan, bunun finansal kaynaklı olduğunu belirterek “Bu bilinen bir gerçek” diyor.

Maden Mühendisleri Odası İstanbul Şube Sekreteri ve iş güvenliği uzmanı Mehmet Makar ise, durdurulan metro inşaatlarının şantiyelerinin İstanbul’un en merkezi yerlerinde olduğunu, bu nedenle zaten yoğun olan kent trafiğine ekstra bir yük getirdiğini hatırlatıyor.

Vatandaş tedirgin

Durdurulan metro hatlarından biri de Çekmeköy-Sancaktepe arasında yapılması planlanan 17,8 kilometrelik hat. Şantiye Sancaktepe’nin en merkezi noktasında. Caddenin her iki tarafında bariyerlerle kapatılmış şantiyelerde sadece birer güvenlik görevlisi duruyor. Şantiyelerin birinin hemen üzerinde büyükçe bir tabela dikkat çekiyor: “Sarıgazi durağı yakında burada”. Ancak yaklaşık 1,5 yıldır şantiyede en küçük bir hareketlilik yok.

30 yıldır Sancaktepe’de yaşayan metal teknikeri Aladdin Gönülalçak, metro inşaatının uzun süredir durduğunu bildiğini söyleyerek, “İstanbul yoğun bir şehir. Sabah işe gidişlerde, akşam iş çıkışlarında özellikle metronun olmaması yaşam standartlarımızı çok zorluyor. Bir güvence alınmadıktan sonra bir kazı yapıldıysa mutlaka bir zararı vardır” diyor. 

Melih Aydın da atıl durumdaki şantiyenin hemen karşısındaki bir dükkanda çalışıyor. “5,8 şiddetinde bir deprem oldu. Sonrasında da her gün artçı depremler meydana geldi. Yeraltında mutlaka bir kayıp olmuştur. Muhtemelen epey hazar görmüştür” diyerek tedirginliğini dile getiriyor.

Toplam uzunluk 77 kilometre

Maden Mühendisleri Odası’na göre, durdurulan 6 metro projesinin toplam uzunluğu 77 kilometre. Projelerin isimleri ve diğer detayları şöyle:

* Proje adı: Çekmeköy – Sancaktepe Sultanbeyli Metrosu İle Sarıgazi (Hastane) Taşdelen Yenidoğan Metrosu İnşaat Ve Elektromekanik Sistemler Temin, Montaj Ve İşletmeye Alma İşleri Yapım İşi. Uzunluğu: 17,8 kilometre. Fiyatı: 2 Milyar 342 milyon TL. Süresi: 1020 gün

* Proje Adı: Kirazlı – Halkalı Metrosu İnşaat Ve Elektromekanik İşleri, Yer Altı Aktarma Merkezi (Otopark) Ve Depo Alanı İnşaatı Yapım İşi. Uzunluğu: 9,7 kilometre. Fiyatı: 2 milyar 414 milyon TL. Süresi: 1020 gün

* Proje Adı: Ümraniye Ataşehir Göztepe Metrosu İnşaat Ve Elektromekanik Sistemler Temin, Montaj Ve İşletmeye Alma İşleri Yapım İşi. Uzunluğu: 13 kilometre. Fiyatı: 2 milyar 469 milyon TL. Süresi: 1020 gün

* Proje Adı: Kaynarca Pendik Tuzla Metrosu İnşaat Ve Elektromekanik Sistemler Temin, Montaj Ve İşletmeye Alma İşleri Yapım İşi. Uzunluğu: 12 kilometre. Fiyatı: 1 milyar 613 milyon TL. Süresi: 1020 gün

* Proje Adı: Başakşehir Kayaşehir Metro Hattı İnşaat ve Elektromekanik İşleri Yapım İşi. Uzunluğu: 6 kilometre. Fiyatı: 969 milyon TL. Süresi: 900 gün

* Proje Adı: Mahmutbey-Bahçeşehir-Esenyurt Metro Hattı İnşaat ve Elektromekanik İşleri. Uzunluğu: 18,5 kilometre. Fiyatı: 3 milyar 49 milyon TL. Süresi: 1080 gün

İmamoğlu: Tekrardan başlatıyoruz

DW Türkçe’nin ulaştığı İBB kaynakları bu konuda bir açıklama yapmayacaklarını iletti. Ancak Maden Mühendisleri Odası’nın açıklamalarının ardından CHP'li İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu'ndan, Twitter üzerinden bir açıklama geldi. Durdurulan projeler için detaylı bir çalışma yaptıklarını belirten İmamoğlu, 18 Eylül 2019’da şunları yazdı: "İstanbul hatalı projelerin bedelini ödememeli. Yarım bırakılmış metro projeleri ve yeraltı çalışmalarıyla ilgili detaylı bir çalışma yapıyoruz. Göztepe-Ataşehir-Ümraniye hattının yapımına da cuma günü tekrardan başlıyoruz.”

Miray Gökçe

Deutsche Welle Türkçe